Η ευτυχία δεν είναι....χαρούμενη

Σημασία δεν εχει ότι ζούμε αλλά το πώς ζούμε και πως υποστηρίζουμε ο,τι κάνουμε…

Πριν από λίγες μέρες βγήκε από την Criterion ένα κουτί με τέσσερις ταινίες της Ανιές Βαρντά. Είναι μια ιδιαίτερη γυναίκα η Βαρντά, αν και στην πρώτη εντύπωση φαίνεται συνηθισμένη. Σε εθίζει χωρίς να το καταλάβεις. Και σε δηλητηριάζει, την ώρα που τρως γλυκό.

Το μποξ περιέχει το πρώτο καλό φιλμ της «Η Κλεό από τις 5 ώς τις 7», για μια γυναίκα που μαθαίνει στο Παρίσι ότι έχει καρκίνο- ταινία που θεωρήθηκε διαμάντι της νουβέλ βαγκ. Υπάρχει επίσης το «Δίχως στέγη, δίχως νόμο», με την εκπληκτική Σαντρίν Μπόνερ στο ρόλο της περιπλανώμενης αλήτισσας … ένα αγλύκαντο φιλμ για την απόλυτη και άγρια ελευθερία που μπορεί να αποκτηθεί έξω από τις νόρμες της κοινωνίας, με τίμημα τη μοναξιά και συχνά τον πρώιμο θάνατο.

Αλλά η ταινία που είδα πρώτη φορά και δεν ήξερα ήταν το «Le Bonheur» - «Η Ευτυχία». Ενα φιλμ διαβολικό και ύπουλο. Και πραγματικά ανατρεπτικό, 44 χρόνια μετά την πρώτη προβολή του στο σοκαρισμένο Παρίσι. Μιλά για ένα θέμα που ανέκαθεν με απασχολεί πολύ: Τι είναι η ευτυχία; Τι είναι αυτό που δίνει χαρά στους ανθρώπους και τους κάνει να πιστεύουν ότι αξίζει να ζουν; Τι είναι αυτό που τους δίνει την αίσθηση της πληρότητας - και την αναγκαία γαλήνη να ησυχάσουν από τα κυνήγια της καθημερινότητας και να δουν γύρω τους τον εκθαμβωτικό, αποσβολωτικό κόσμο;

Η ταινία, χωρίς καμία ηθικολογία ή ρητορισμό και με πάμφωτες εικόνες που αναφέρονται στο ευδαιμονικό ιδιοσύστημα των ιμπρεσιονιστών, δείχνει την ιστορία ενός νεαρού μαραγκού που ζει ερωτευμένος με την όμορφη μοδίστρα γυναίκα του και τα δυο παιδιά του σε ένα ανθισμένο προάστιο του Παρισιού. Είναι πλήρης, χαρούμενος, ανέμελος - τα έχει όλα και είναι ευγνώμων. Ωσπου συναντά στο ταχυδρομείο ένα ακόμα κορίτσι - όμορφο κι αυτό. Και θέλει «να προσθέσει λίγη ακόμα ευτυχία» σε αυτή που έχει. Αρχίζει και το συναντά κρυφά, χωρίς να πάψει να είναι ερωτευμένος ή να παραμελεί τη γυναίκα του. Δεν έχει μάλιστα καθόλου την αίσθηση της αμαρτίας. Οπου υπάρχει χαρά κι απόλαυση, απλώνει το χέρι. Δεν πληγώνει κανέναν.

Και μοιραία, κάποια στιγμή, σε μια οικογενειακή εκδρομή στο δασωμένο ποτάμι το λέει στη γυναίκα του, χωρίς βάρος, σχεδόν απερίσκεπτα, με το εξής σκεπτικό: «Είμαι ερωτευμένος μαζί σου και η αγάπη μου δεν έχει καταπέσει ποτέ. Ποτέ δεν σε παραμέλησα, αλλά ήθελα να προσθέσω λίγη ακόμα ευτυχία στην ευτυχία μου. Είμαστε σε ένα χωράφι πλήρεις, εμείς και τα παιδιά μας, και στο διπλανό χωράφι είδα, ξαφνικά, ένα δέντρο αλλιώτικο, με φρούτα - ήθελα να τα κόψω, γιατί είναι όμορφα και τα θέλω κι αυτά». Η γυναίκα του τον ακούει με έκπληξη και τελικά κατανόηση, κάνουν έρωτα κι όταν αυτός ξυπνά, την ψάχνει και τη βρίσκει πνιγμένη στο ποτάμι - κανείς δεν ξέρει αν είναι ατύχημα ή αυτοκτονία. Πενθεί και μετά από λίγους μήνες, το κορίτσι του ταχυδρομείου, απλά, σκληρά, αδίστακτα, παίρνει τη θέση της νεκρής συζύγου κι η ευτυχία ανθίζει πάλι, σκληρότατη και αμνήμων, στη νέα οικογένεια.

Φλυαρώ λίγο, αλλά δεν πειράζει. Αυτό είναι το στόρι. Διάβασα κάπου ότι οταν η ταινία προβλήθηκε στο Παρίσι, το 1964, η πόλη χωρίστηκε στα δύο. Ο ήρωας ακόμα προκαλεί αμηχανία: είναι υπαρξιακά σοφός ή απλώς κτηνάρα; Τα θέλει όλα δικά του ή αυτό είναι μια ειλικρινής και αλογόκριτη λαχτάρα για ζωή; Τι είναι τελικά η ευτυχία; Εφιδρώσεις της στιγμής ή η αίσθηση ότι πειθαρχείς μέσα στο κουκούλι ενός συγκεκριμένου κώδικα (οικογένεια, γάμος, επιτυχία στη δουλειά κ.λπ.); Ο,τι κι αν είναι πάντως, δεν είναι κάτι μονοσήμαντο. Οπως έλεγε κι ο Μαξ Οφίλς στο τέλος το «Plaisir»: «Η ευτυχία δεν είναι χαρούμενη».

Οπότε, στα σκοτεινά προχωρούμε. Εκατό ανθρώπους να ρωτήσεις τι είναι ευτυχία, θα πάρεις εκατό διαφορετικές απαντήσεις. Ο καθένας αφήνει την επιθυμία του να εκφραστεί μέχρι το σημείο που δεν νιώθει να απειλείται - διότι η επιθυμία είναι κάτι σκληρό, σχεδόν κυνικό. Αλλοι έχουν το σθένος να πουν τι θέλουν, και άλλοι προσπαθούν να προστατευθούν από αυτό που θέλουν. Συνεπώς, η ευτυχία ορίζεται από τον καθέναν, ανάλογα με τον βαθμό της ελευθερίας του.

Ισως αυτό το ποστάκι αφορά εσένα...

Η πελώρια λαχτάρα για αναγνώριση, πρόσληψη, αποδοχή, υπάρχει σε όλους μας - άλλοτε απροκάλυπτη, κι άλλοτε συγκαλυμμένη. Άλλοτε σε θανατηφόρες κι άλλοτε σε υπογλυκαιμικές δόσεις. Άλλοτε αφορά τους εκάστοτε μικρόκοσμούς μας, και άλλοτε στοχεύει στην απεραντοσύνη του σύμπαντος.Ακόμα κι όταν κατά βάθος ή ανοιχτά μισείς τον εαυτό σου άλλοτε για την κενοδοξία σου, άλλοτε για την αδράνειά σου, άλλοτε για ων ουκ έστιν αριθμός λόγους,πιστεύεις ότι θα υπάρξει κάποιος άλλος, που, έστω για λίγο, θα στραβωθεί και θα σε αγαπήσει, τόσο δα.Θα σε αγαπήσει, έστω για τα λάθη σου ή έστω για ποστάκια σου: ακίνδυνα, ανέξοδα, χωρίς πληγές.Τζάμπα αισθήματα προσφέρεις, τζάμπα αγάπη ζητάς.Από κει, μέχρι το σημείο η λαχτάρα σου αυτή να γίνεται αρρώστια, πυρετός, ο δρόμος έχει μάκρος.Κι ο πυρετός φέρνει καμιά φορά πικρία, χολή, βαριές κουβέντες, χτυπήματα κάτω από τη μέση. Καμιά φορά ο ίδιος ο πυρετός και η λαχτάρα ξεχνιούνται, όταν η πικρή γεύση σ' έχει καταπνίξει - όταν η μαυρίλα που κρύβεις μέσα σου σκεπάζει όλα τα άλλα, ακόμη και τη ματαιοδοξία σου.Θα πω κάτι σκληρό. Πιστεύω ότι αυτά που νιώθουμε αληθινά τα λέμε όταν είμαστε εκτός εαυτού. Τίποτα απ' όσα εκστομίζουμε πολύ περισσότερο απ' αυτά που γράφουμε, δε λέγεται χωρίς να υπάρχει κάπου, στο πίσω μέρος του μυαλού μας. Δεν υπάρχει «δεν το εννοούσα». Αυτό πίστευες, απλά τόσο καιρό το κράταγες μέσα σου. Και σου βγήκε. Και δε γυρίζει πίσω.Η πικρή κουβέντα σφάζει. Γιατί η μπουνιά έρχεται από το ένστικτο. Η χολή από την ψυχή. Μονάδες είμαστε, που αναζητούμε απεγνωσμένα, με στατιστικές ή με κόντρες, να διαπιστώσουμε (και εν συνεχεία να διαδηλώσουμε) την αποδοχή μας... Να εισπράξουμε (ή να υποκλέψουμε) την αγάπη (ή και το μίσος) των άλλων. Ας αισθάνονται κάτι για μας, κι ας είναι ό,τι ναναι. Με κάθε μέσο και τίμημα. Και γιατί άραγε; Προς τι το μίσος και ο αλληλοσπαραγμός; Μήπως εδώ κρίνονται καριέρες και δεν το κατάλαβε κανείς; Μήπως σφαζόμαστε «για ένα πουκάμισο αδειανό;»... Μήπως γουστάρουμε περισσότερο τη σφαγή από το πουκάμισο;Μα από το αίμα της σφαγής λερώνονται όλοι. Κι ο νεκρός. Κι ο νικητής. Και το πουκάμισο. Όλοι.

εθνος ποιητών και εραστών ( σχόλιο στην ατζέντα της Γιούλας Ράπτη)

Προσφατα εκανα "delete" (μεταφορικα και κυριολεκτικα) σε καποιους που ανθησαν ματαιως. Το χερι μου σπανια το κινει η αληθινη συγκινηση, ομως κατι ξεθυμασμενο ερπει μεσα μου το τελευταιο διαστημα. Χωρις καλολογικα στοιχεια. Σχετικα προσφατο μελος του fb, τους τελευταιους εξι μηνες, εχω "δει" διαδικτυακους ανθρωπους να κοιτανε και να κανουν chat μεσα απ΄την ασφαλεια της κλειδαροτρυπας. Αναρωτιεμαι αν μπορει η χημεια ενωσης δυο βλεμματων να γεννησει το νεο ανθρωπο. Αν μπορει ο ανθρωπος να ζησει " τη γλυκυτερη πικρια ή την πικροτερη γλυκυτητα" κατα Τζιακομο. Αν μπορει να σχεδιασει το μελλον υπεκφευγοντας. Αν η κατινια εχει και τη φιλοσοφικη της πλευρα. Αν οσοι μιλουν τοσο πολυ για τον εαυτο τους ειναι losers. Αν αφηναν το σωμα τους ν'αποφασισει..Αν τα συμβολα λενε περισσοτερα απ'αυτα που συμβολιζουν. Αν οι προσωπικοτητες -οι γνησιες -ειναι οντως πολυτιμες, γιατι ειναι μοναδικες. Αν εσυ ο ιδιος βαζεις κανονες , αν λεω , μηπως αλυσοδενεσαι. Αν ειναι απαραιτητα μεγαλειωδες να υποφερεις για ενα μαλακα η μια μαλακισμενη. Αν εχεις το προσωπο που σου αξιζει. Μηπως αν αγγιζες, τα λογια ισως δεν εφταναν. Αν οσοι ειναι σιγουροι πολυ για τον εαυτο τους θελουν γιαουρτωμα. Αν η λεοντη του αγενους ειναι η ειλικρινεια. Αν τα πιο ισχυρα αισθηματα ειναι τελικα αντιδημοφιλη. Αν ο ερωτας ειναι μια κατασκευη. Αν οι αφορισμοι τελικα λενε το σωστο μηπως η ζωη κανει λαθος; Καθενας εχει το "προσωπο" που του αξιζει. Ισως αυτη την ωρα που "μιλαμε" καποιοι "αργοπεθαινουν" η εχουν ηδη πεθανει και δεν το εχουν παρει ειδηση. Ισως παλι η αληθινη ελευθερια , τους εξαγριωνε. Ολοι ειμαστε ολα. Πολλοι αφησαν τα "πρεπει" να τους στεγνωσουν. Και τους στεγνωσαν τοσο πολυ που τους αποκαθηλωσαν. Ξερω οτι εκει εξω πολλοι θα διαβασουν το σχολιο "κρυφα". Λιγοι θα κανουν "like" . Καποιοι ισως σχολιασουν. Δανειζομαι και αφιερωνω σε ολους αυτους που τις νυχτες ανοιγουν παραθυρο στην κρεβατοκαμαρα τους, μπας και ανανεωθουν ο αερας και η παγωνια που επικρατει στα κρεβατια τους, μπας και ζησουν λιγες στιγμες χωρις η συνειδηση τους να εχει βαρος, μπας και αφησουν τα ρουχα τους λιγο να τσαλακωθουν.., τη θεικη φραση ενος ανωνυμου: " Εαυτε μου, γιατι ενοχλεισαι που η ζωη σου δεν εχει πια εκπληξεις; Εσυ δεν ησουν που επεδιωκες ανεκαθεν να εισαι για ολα σιγουρος;"

μασάζ, μέντιουμ, αρωματοθεραπεία, και άλλες πλαστικές άγκυρες στιγμιαίας βεβαιότητας...

με τραβάνε οι όμορφες πέτρες στη βιτρίνα ενός μαγαζιού και μπαίνω να τις χαζέψω. Η πωλήτρια με πλησιάζει και περιμένω να ακολουθήσει η συνήθης στιχομυθία: “Χρειάζεστε βοήθεια σε τίποτα;” “Οχι, ευχαριστώ, απλώς κοιτάζω”, “Πολύ καλά, το όνομά μου είναι τάδε, φωνάξτε με αν χρειαστείτε οτιδήποτε”. Αντ’ αυτού την ακούω να μου λέει: “Πού βρίσκεστε αυτή τη στιγμή στη ζωή σας και πού θέλετε να πάτε;” Την κοιτάζω καλά-καλά. “Πολύ βαθιά ερώτηση για Πέμπτη βράδυ!”, της απαντάω γελώντας. Επιμένει να μου κάνει το τεστ των ενεργειακών κέντρων που θα μας αποκαλύψει ποιο απ’ όλα “πάσχει” και ποια πέτρα πρέπει να αγοράσω, για να το εξισορροπήσω. Είναι συμπαθητική και την αφήνω να παίξει βάζοντάς με να κρατάω διάφορες πέτρες. Παρ’ όλο που ακολουθώ πιστά τις οδηγίες της, βλέπει το δύσπιστο μειδίαμά μου που δεν πασχίζω να κρύψω. Αφού ολοκληρώνει το τεστ, μου ανακοινώνει με γλυκιά συγκατάβαση πως το πρόβλημά μου είναι πως σκέφτομαι πολύ με το μυαλό και δεν εμπιστεύομαι το ένστικτό μου. Αποσύρεται μπροστά στα ράφια, για να συγκεντρωθεί και να διαλέξει την κατάλληλη πετρούλα που θα με σώσει. Μετά από λίγα λεπτά προσήλωσης επιστρέφει με το εύρημά της. Την αγοράζω γιατί είναι πολύ όμορφη. Αποχαιρετώντας με η πωλήτρια μου σφίγγει δυνατά το χέρι, με κοιτάζει με ένα βλέμμα κατανόησης και ενθάρρυνσης και με διαβεβαιώνει πως έχω ελπίδα και πως είμαι στο σωστό δρόμο…!